Homoseksualnost možda jeste dekriminalizovana u Albaniji 1995. godine, ali se taj termin i dalje 21 put pominje u Krivičnom zakonu Albanije, što je činjenica za koju pravni eksperti i aktivisti za zaštitu LGBT prava kažu da mora biti promijenjena.

Odjeljak Šest Krivičnog zakona, koji se odnosi na „seksualne zločine“, pravi razliku između “seksualnih” i “homoseksualnih” odnosa kada se radi o klasifikaciji različitih seksualnih krivičnih djela, što je anomalija koju kritičari smatraju dodatnim stigmatizacijom LGBT Albanaca.

LGBT zajednica u toj zemlji i dalje je na redovnoj osnovi suočena sa govorom mržnje, diskriminacijom i homofobijom, što je činjenica za koju je Evropska komisija u posljednjem izvještaju o napretku Albanije navela da utiče na pristup zdravstvenoj zaštiti, obrazovanju, pravdi, zaposlenju i stambenom smještaju.

“Postojanje ovakve diferencijacije u albanskom zakonodavstvu (…) nema nikakvu tehničko-pravnu korist, već dodatno pojačava probleme i zakonske rupe sa kojima se suočavamo u dijelu o seksualnim zločinima,“ kazala je advokatica Dea Nini.

Ona je istakla da albanski zakon trenutno kao žrtve seksualnog nasilja prepoznaje samo maloljetnike kao rezultat heteroseksualnih ili homoseksualnih odnosa, žene i djevojčice kao rezultat heteroseksualnih odnosa gdje se podrazumijeva da je počinilac muškarac, i muškarce i dječake kao posljedicu homoseksualnih odnosa, zanemarujući činjenicu da se homoseksualni odnosi „ne dešavaju samo između gej muškaraca, već i između biseksualnih, kvir, panseksualnih“ pojedinaca.

Diferenciranje između heteroseksualnih i homoseksualnih odnosa samo stvara nejasnoću, rekla je Nini za BIRN.

Namjera možda jeste bila da se detaljnije predoče podaci i proširi zaštita na sve, ali ona tvrdi da „u praksi to daje suprotan efekat, uzrokujući nejasnoće i isključujući iz fokusa odbrane određene teme i upotrebu jezika“.

Izmjena Krivičkog zakona

Albansko Ministarstvo pravde tvrdi da je u februaru započelo rad na izmjeni Krivičnog zakona,  ali u odgovoru na upit BIRN-a nije ulazilo u detalje, navodeći samo da će novi zakon biti u skladu sa Konvencijom i Direktivom Evropske unije.

“U okviru usklađivanja odredbi sa Konvencijama, koje su već dio unutrašnjeg zakonodavstva, kao i usklađivanja sa (EU) Direktivom, u cilju ispunjenja obaveza proisteklih iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju, kao i ujednačavanja terminologije, predviđeno je da se odredbe sadržane u ovim aktima potpuno odraze u novom Krivičnom zakonu“, navodi se.

Pred ovom zemljom je dug put kada su u pitanju stavovi prema LGBT zajednici.

Evropska komisija je 2022. napisala da je „u albanskom društvu diskriminacija protiv lezbejki, gej, biseksualnih, transrodnih, interseksualnih i kvir (LGBTIQ) osoba i dalje učestala, posebno što se tiče pristupa zdravstvenoj zaštiti, obrazovanju, pravdi, zapošljavanju i stanovanju.“

EK je upozorila na odsustvo zakonodavstva koje priznaje građansku zajednicu ili istopolni brak i izražava žal zbog „fizičke agresije i govora mržnje, naročito na društvenim mrežama“ sa kojim se suočava LGBT zajednica u Albaniji.

Ova tema je prošle godine dospjela na naslovnice kada su vlasti odbile da registruju jedan lezbejski par kao roditelje dvije djevočice; samo jedna žena je priznata – kao samohrani roditelj.

Altin Hazizaj, direktor Centra za zaštitu prava djece u Albaniji (CRCA), i Pink ambasada Albanije, koja promoviše LGBT prava, saopštili su da je jezik koji se koristi u albanskom zakonu za opisivanje seksualnog nasilja „diskriminatoran“.

„Način na koji se u Krivičnom zakonu Albanije koristi izraz ‘homoseksualni’ je pristrasan i diskriminatoran“, kazao je Hazizaj za BIRN. „Taj izraz se koristi samo u dijelu za seksualne zločine a upotreba riječi je potpuno pogrešna.“

„Uzmimo na primjer krivično djelo ‘nasilni seksualni ili homoseksualni odnos sa djetetom’ – ni ljekari ni psiholozi ne prave razliku za seksualno nasilje na osnovu pola djeteta, budući da seksualno nasilje ima iste posljedice za djecu a njihov pol nije relevantan faktor u vezi sa tim.“

„Upotreba termina ‘homoseksualni’ nosi negativnu konotaciju u mnogim jezicima, uključujući albanski“, kazao je Hazizaj. „Godinama, razvijeni svijet koristi izraze koji poštuju identitet osobe ili izražavanje seksualne orijentacije.“

“Apsurd”

Dženi Karaj, direktorka LGBT udruženja u Tirani, kazala je da je prisustvo tog izraza u Krivičnom zakonu zaostavština ranijeg perioda kada je homoseksualnost bila nezakonita i smatrana bolešću.

„Usljed toga, zakonodavna tijela bi to trebalo da promijene na način da jezik krivičnog zakona nije diskriminatoran već inkluzivan i da odražava poštovanja prema ranjivim zajednicama“, kazala je Karaj za BIRN.

Kristi Pinderi, aktivista za ljudska prava i albanski istražitelj koji živi u Kanadi, kazao je da je kontinuirana upotreba termina „apsurdna“ i naročito škodljiva u državi kakva je Albanija.

„Seksualni odnos je između dvoje ili više pojedinaca, kako u slučajevima kada su pojedinci koji upražnjavaju seks istog pola, tako i u slučajevima kada su različitih polova“, kazao je on.

„U okruženju kakvo je Albanija, gdje su izolacija, stereotipi i društveno isključivanje zbog seksualne orijentacije i dalje veoma zastupljeni, upotreba termina ‘homoseksualni’ u kontekstu krivičnih djela pojačava i doprinosi društvenoj kriminalizaciji LGBT zajednice.”