U Parku prirode Platamuni nastavljeno je sa gradnjom i nakon što je taj prostor u aprilu 2021. godine proglašen za prvo zaštićeno morsko područje u Crnoj Gori, pokazala je analiza BIRN-a.

Prema podacima Javnog preduzeća „Morsko dobro“, dostavljenim BIRN-u putem zahtjeva za slobodan pristup informacijama, tokom 2023. i 2024. godine nadležnim inspekcijama podnijeto je ukupno šest prijava za nadzor.

Vlada premijera Zdravka Krivokapića proglasila je u aprilu 2021. godine Platamune za prvi Park prirode na moru u Crnoj Gori, nakon čega su za zaštićena morska područja proglašeni i Katič kod Petrovca i Stari Ulcinj.

Zaštićena morska područja su dijelovi morskog prostora u kojima se aktivnosti ljudi ograničavaju ili posebno regulišu kako bi se očuvala biološka raznovrsnost i prirodna ravnoteža. To su mjesta prepoznata kao staništa rijetkih vrsta morskih trava, korala, školjki i riba, a na njima se pažljivo prati ribolov, kontroliše razvoj obale i preduzimaju mjere protiv zagađenja.

Park prirode Platamuni nalazi se između Budve i Kotora i prostire se na 1.087 hektara, koje čine morski i kopneni dio na prostoru Krimovice, Zagore i Glavatičića. Kopneni dio koji zahvata 30 hektara je u državnom vlasništvu.

Odlukom Vlade iz aprila 2021. godine u Parku prirode Platamuni, između ostalog, zabranjeno je postavljanje ili izgradnja objekata koji zagađuju, oštećuju ili ugrožavaju morski i obalni ekosistem.

Odlukom Vlade u zaštitnom pojasu Platamuna zabranjena je izgradnja objekata koji svojim otpadnim vodama zagađuju podzemne i površinske vode, kao i izgradnja objekata koji dovode do značajne degradacije prirodnih staništa.

„Režim zaštite drugog stepena – aktivna zaštita, obuhvata moguće intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja stanja zaštićenog područja, kontrolisano korišćenje prirodnih resursa, bez posljedica na primarne vrijednosti prirodnih staništa, populacija i ekosistema“, navodi se u odluci Vlade.

Agencija upozoravala na divlju gradnju

Iz JP Morsko dobro, koje je zaduženo za upravljanje zaštićenim morskim područjima, u planu upravljanja Platamunima za period 2023–2027. godine upozorili su na nelegalnu gradnju i širenje građevinskih područja na tom prostoru. Na divlju gradnju je upozorila i Agencija za zaštitu životne sredine u studiji iz aprila 2021. godine, navodeći da je nelegalna i neprikladna gradnja posebno prisutna na lokacijama Krimovice, zaleđa rta Platamuni i uvale Žukovac.

“Proces ovakve gradnje povlači za sobom suštinske izmjene prirodnih i pejzažnih vrijednosti područja te značajan pritisak na more u smislu njegovog zagađenja usljed otpadnog materijala koji se javlja prilikom gradnje i neregulisane kanalizacione mreže zbog činjenice da navedeni objekti nijesu priključeni na komunalnu infrastrukturu“, navodi se u studiji Agencije.

„Potrebno je zaustaviti dalju gradnju, a dokumentima prostornog uređenja definisati uslove gradnje unutar budućeg zaštićenog područja prirode i zaštitnog pojasa, sa naglaskom na važnost očuvanja tradicionalne arhitekture i korišćenja tradicionalnih materijala, te uklapanje objekata u ambijentalne vrijednosti ovog područja”, kazali su iz Agencije.

Tada je upozoreno i da se bez dozvole grade pristupni putevi do same morske obale, nakon čega se ti putevi „urbanistički uklapaju i legalizuju“. Time se, kako su kazali iz Agencije, krši Zakon o zaštiti prirode, koji zabranjuje oštećenja morskih zaštićenih područja.

Za oštećenja zaštićenog morskog područja Zakonom su predviđene novčane kazne od 2.000 do 40.000 eura.

Na pitanje da li su nakon proglašenja Platamuna za zaštićeno morsko područje radili monitoring stanja u vezi sa nelegalnom gradnjom, iz Agencije za zaštitu životne sredine su kazali BIRN-u da su radili samo Studiju zaštite za to područje, podsjećajući da JP Morsko dobro upravlja zaštićenim područjem.

Iz JP Morsko dobro nisu odgovorili na novinarska pitanja BIRN-a u vezi sa nelegalnom gradnjom na zaštićenom području.

Dušan Varda iz nevladine organizacije MedCEM, koja je učestvovala u proglašenju zaštićenih morskih područja u Crnoj Gori, smatra da nadležni trebaju da urade studiju prethodnog i sadašnjeg stanja u Platamunima.

„Ako uzmemo sve to što smo tada radili kao baznu studiju biodiverziteta, bilo bi potrebno da neko posle tri, pet, deset ili više godina ponovo uradi takvu studiju, pa da se rezultati uporede. Ko? Pa upravljač zaštićenim područjem, u ovom nesrećnom slučaju – Morsko dobro. Ono nikada nije bilo u stanju to da uradi, čak ni da shvate svoju obavezu da to trebaju da urade“, kazao je Varda BIRN-u.

Iz Opštine Kotor, na čijoj se teritoriji Platamuni nalaze, BIRN-u su kazali da ne raspolažu preciznim informacijama koje se odnose na nelegalnu gradnju nakon proglašenja tog područja za Park prirode.

Turistički kompleks u najavi uprkos upozorenjima

Agencija za zaštitu životne sredine je u studiji iz 2021. godine konstatovala da u Parku prirode Platamuni za sada ne postoji veći pritisak od turizma, ali da treba očekivati njegovo intenziviranje. Iz Agencije su pojasnili da su za to stvorene pretpostavke u važećoj prostorno-planskoj dokumentaciji.

„Izgradnja većih turističkih kapaciteta na obali kao i izgradnja golf terena u Glavatičićima može uticati negativno na buduće zaštićeno prirodno dobro u smislu izmjene prirodnih i pejzažnih vrijednosti i zagađenja mora. Neophodno je prilagoditi veličinu hotelskih objekata shodno datom prostoru i obezbijediti da oni budu adekvatno uklopljeni u ambijentalne vrijednosti ovog područja“, naveli su iz Agencije.

U Studiji je tada pojašnjeno i da je u Parku prirode Platamuni i njegovom zaleđu neophodno razvijati održivi turizam, navodeći da je „nekontrolisani razvoj turizma rezultirao mnogim negativnim uticajima i narušavanju životne sredine“.

Mediji su u septembru 2020. objavili da se na prostoru Platamuna na Krimovici nalaze rezidencijalne vile koje su vlasništvo kompanije Overseas Assets Management, koja se dovodi u vezu sa ruskim oligarhom Olegom Deripaskom. Na prostoru Platamuna podgorička kompanija KPM Limited planira izgradnju turističkog kompleksa sa pet zvjezdica, a od Glavnog državnog arhitekte dobila je saglasnost na idejno rješenje 27. decembra 2024. godine.

KPM Limited je vlasnik velikog zemljišnog kompleksa u zaleđu plaže Trsteno i rta Platamuni, koji je kupila još prije više od 20 godina od Opštine Kotor. Radio Slobodna Evropa (RSE) objavila je 22. januara da je i ta firma povezana sa Deripaskom, koji je pod sankcijama Sjedinjenih Američkih Država i Evropske unije zbog bliskih veza s režimom ruskog predsjednika Vladimira Putina. RSE je objavila da firme Overseas Assets Management i KPM Limited na rtu Platamuni zajedno u vlasništvu imaju ukupno oko 550 hiljada kvadrata zemlje.

U idejnom rješenju koje je odobrio Glavni državni arhitekta navodi se da KPM Limited planira izgradnju objekta mješovite namjene na površini od 50 hektara, odnosno izgradnju turističkog naselja koje je podijeljeno na osnovni (centralni) objekat i depadanse.

„Osnovni objekat se sastoji od hotelskog kompleksa i brendiranih turističkih apartmana, dok se depadansi sastoje od brendiranih turističkih vila i apartmana. Funkcionalno i ambijentalno su uklopljeni u postojeći teren i vegetaciju, uz njegujući pristup prema lokalnom biljnom fondu“, navodi se u odluci Glavnog državnog arhitekte.

Na pitanje BIRN-a kako će izgradnja turističkog kompleksa uticati na Park prirode Platamuni, iz Ministarstva prostornog planiranja odgovorili su da je saglasnost Glavnog državnog arhitekte izdata u skladu sa Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata koji je tada bio na snazi.

Iz Opštine Kotor su BIRN-u kazali da je hotelski kompleks predviđen Prostorno-urbanističkim planom Opštine Kotor, koji je usvojen u septembru 2020. godine, a da je nosilac izrade ovog dokumenta Ministarstvo održivog razvoja i turizma.

„Shodno Zakonu o procjeni uticaja na životnu sredinu, za sve projekte u zaštićenom području ili njegovoj zaštićenoj okolini sprovodi se procedura Procjene uticaja na životnu sredinu, što je nadležnost Agencije.

Elaboratom o procjeni uticaja definišu se potencijalni negativni uticaji na sve aspekte životne sredine, kao i mjere za njihovo sprječavanje ili umanjenje. Saglasnost na Elaborat procjene je jedan od neophodnih dokumenata za prijavu građenja“, kazali su BIRN-u iz Opštine Kotor.