Prijateljstvo i stvaranje nove muzike su glavni recept Romske škole roka, tvrde 16-ogodišnja Džuli Kadri i 17-ogodišnji Mursel Huseini iz Skoplja.

Oni su članovi benda koji je nastao prije pet godina, kroz obezbjeđivanje besplatnog muzičkog obrazovanja mladih ljudi raznog etničkog i vjerskog porijekla u prijestonici Sjeverne Makedonije.

Kadri piše pjesme dok je Huseini glavni gitarista u bendu.

Bend je nedavno imao koncert u Skoplju gdje su predstavili svoj novi rad.

“Znam mnogo mladih ljudi koji nemaju ovakvu priliku”, kazala je Kadri.

“Sviđa mi se što postoji ovako nešto, gdje osoba koja ima san i želi da uči može da dođe i to ostvari”, dodala je ona.

Huseini kaže da njegov motiv u početku bio da nauči da svira gitaru. Međutim, pored časova gitare gdje je naučio teoriju i kako da stvara muziku stekao je i mnoge nove prijatelje.

“Ne mogu opisati osjećaj (za vrijeme proba) jer je nevjerovatan. Sa prijateljima sa kojima se družim i van škole pravim rok muziku. Ali takođe dodajemo naše romske elemente, poput klarineta, saksofona i tarabuka... Osjećaj je nevjerovatan”, kazao je on.

Alvin Salimovski, nastavnik njemačkog jezika u Osnovnoj školi “Braća Ramiz i Hamid“ u skopskoj opštini Šuto Orizari je 2017. godine pokrenuo ideju o Romskoj školi roka.

Zajedno sa nastavnikom muzičkog, Nevrusom Bajramom, napravio je prvi bend u kome su bili i učenici iz škole.

Na taj potez su se odlučili nakon što su shvatili da veliki broj talentovane djece ne može sebi priuštiti časove sviranja. U međuvremenu je pokrenut novi projekat u kojem će učestvovati još mladih ljudi uzrasta od 10 do 20 godina. Škola obezbjeđuje besplatnu upotrebu instrumenata, a sada četvoro nastavnika daje časove gitare i bas gitare, duvačkih instrumenata, pjevanja, bubnjeva i udaraljki.

 ‘Želimo da izbrišemo sve barijere’

“Za neke, to je samo hobi. Žele da dođu i provedu kvalitetno vrijeme i sprijatelje se sa drugom djecom. Drugi žele da se dodatno razviju kao muzičari”, objašnjava Emilija Zdravkovska, projekt koordinatorka u Romskoj školi roka.

Nakon što je saznala da njene kolege iz škole organizuju besplatne časove muzike, Zdravskovska se odmah pridružila timu.

Do sada, imali su nekoliko uspješnih priča u kojima su djeca iz benda nastavila muzičko obrazovanje.

“Rijetko koje dijete već radi profesionalno. Uglavnom sviraju na svadbama i zabavama, ali tako to funkcioniše na Balkanu. U svakom slučaju, obrazovani su i već su izgrađeni muzičari”, dodala je Zdravkovska.

“Muzika spaja” je glavni projekat Romske škole roka. Traje već pet godina, a uključeno je pet organizacija sa Kosova, Holandije, Njemačke i Belgije.

“Razmjenjujemo ideje i iskustva. Stvaramo novu muziku, radimo sa talentovanim mladim ljudima i oni imaju priliku da putuju van zemlje”, objasnila je Zdravskovska.

Mada je prvobitna ideja bila da se škola fokusira na romsku djecu, tokom godina nastavnici su uključili djecu iz svih etničkih zajednica i nacionalnosti.

“Cilj je pružiti časove muzike i okupiti ih jer živimo u podijeljenom društvu u kojem nacionalnost, socijalni status i etničko porijeklo imaju snažnu ulogu. Ovdje želimo da izbrišemo sve te barijere i pokažemo djeci da treba da se vole i da prijatelje biraju po karakteru a ne po tome da li su Romi, Makedonci, Albanci ili Turci”, kazala je Zdravkovska.

“Ono što ja vidim je poput magije jer djeca, nezavisno od toga koliko se razlikuju u smislu nacionalnosti, religije ili socijalnog statusa, zaborave sve to kada dođu i uzmu instrumente u ruke.  Oni su zajedno, stvaraju i pišu pjesme zajedno, nastupaju i između njih nema podjela”, dodala je ona.

Prostor gdje se obično pripremaju za nove nastupe nalazi se blizu gradskog parka. Lokacija blizu centra grada je izabrana zbog toga što je, kako tvrdi Zdravkosvka, zamisao bila da prostor bude vidljiv i pristupačan.

Takođe su željeli da mlade ljude izvuku iz njihove zone komfora. Djeca u Šuto Orizariju, opštini u kojoj uglavnom žive Romi, rijetko se miješaju sa pripadnicima drugih nacionalnosti i ne dolaze često u centar grada.

“Na ovaj način želimo da ih ohrabrimo da se pokažu jer imamo divnu djecu koju vrijedi čuti. Vidljivost je ovdje veća, ima puno prolaznika. Slušaju probe, naročito ljeti”.

Misija spasavanja ugroženog nasljeđa romske muzike

Muzičke ideje dolaze od svih u školi. Jedan će napisati stihove, drugi muziku. Četiri benda su trenutno aktivna i sviraju različite muzičke žanrove.

Uglavnom kombinuju tradicionalne romske zvuke i muziku drugih etničkih grupa u Sjevernoj Makedoniji sa rokom, džezom, bluzom i različitom muzičkim stilovima.

Oni dokazuju da je moguće spojiti ove stilove dok istovremeno uče i njeguju romsku tradiciju – muziku o kojoj nema zapisa.

"Mada je poznato da su Romi talentovani za muziku, polako, ali sigurno romske pjesme izumiru”, upozorava Zdravkovska.

“Na ovaj način, djeca stvaraju alternativnu muziku, ali dodaju romski melos tako da se može čuti romska muzika, na neki način kombinovana kako bi bila prijemčivija drugima”, kazala je ona.

Ova muzika takođe čini da ljudi preispitaju stav prema Romima, marginalizovanoj zajednici.

“Stereotipi se donekle mijenjaju jer u jednom trenutku ljudi pomisle: Hej, ovo su Romi, ali kakvu samo muziku sviraju”, kazala je Kadri.

Prošle godine, snimili su prvi muzički spot i pripremaju nove pjesme.

“Nastojimo da imamo sve više djece, da se družimo, da stvaramo, rastemo zajedno, da formiramo otvorene ljude koji će razbiti sve stereotipove koje imamo u društvu. Povežimo se putem muzike”, kazala je Zdravkovska.

Mladi muzičari su takođe srećni zbog toga što njihov muzički poduhvat podržavaju njihove porodice, koje rijetko propuštaju njihove koncerte.

“Moji (kod kuće) me podržavaju i sretni su što želim nešto ovakvo. Osjećam se sjajno uvijek kada ih vidim na koncertima”, kazala je Kadri.

“Za Huseinija, škola roka je odskočna daska za njegov dalji razvoj. Odlučan je da nikada ne napusti muziku i gitaru”.

“Bilo je smiješno kada sam prvi put uzeo gitaru u ruke godinu dana prije nego što sam došao u romsku školu roka. Od tada, tome pristupam ozbiljnije, jer sada pravim svoju muziku. Sada imam volju da više snimam”, zaključio je on.